UĞUR ÖZEN – KUZEY HABER AJANSI
Kırgızistan'da yaşayan 80'i aşkın farklı etnik gruptan biri; Dunganlar. Arap-Çin evlilikleri sonucu ortaya çıkmış bir halk olarak bilinen Dunganlar'ın en önemli özellikleri ise dinlerine olan bağlılıkları.
Dunganlar uzun yıllar Çin İmparatorluğu'nun baskılarına maruz kaldı. Bunun nedeni Müslüman olmalarıydı. 1800'lü yılların sonlarında gerçekleştirdikleri isyan girişimi başarısız olunca, Biyahu Muhammed Ayup önderliğinde Orta Asya'ya göç etti.
Kırgızistan Bilimler Akademisi Dungan ve Çin Araştırma Bölümü Kıdemli Uzmanı Con Ali Aliyeviç Dungarlarla ilgili şu bilgileri verdi: "Dunganlar Kırgızistan’a 19. yüzyılın sonuna geldiler. 1862'de Çin’de ayaklanma başladı ve 1877 yılına kadar devam etti. Ayaklanmanın çeşitli nedenleri var; ama genel olarak İslam dinine yapılan ihlal olarak biliniyor.
İmparatorluğun askerlerinden kaçan Dunganlar, Çin dışında sakin bir sığınak aramak zorunda kaldılar. Kaşgar’ı geçerek Kırgızistan’a gelmek en yakın sığınak oldu. Onlar 3 yolla geldiler. Bir grup Narın üzerinden buraya geçti. İkinci grup Kara-kol kenti tarafından Kırgızistan’a geçti. 3’üncü grup ise Oş tarafından geçtiler. İşte, onların ilk yerleşimleri, günümüzde Dunganlar'ın halen topluca yaşadığı yerler olarak biliniyor.”
TARIM ALANINDA UZMANLAR
Bugün Kırgızistan’da yaşayan Dunganlar'ın toplam nüfusu yüz bini aşıyor. Büyük çoğunluğu kırsal alanlarda yerleşen Dunganlar'ın tarım alanındaki uzmanlıkları dikkat çekiyor. Diğer halklarla birlikte barış içinde yaşayan Dunganlar artık siyaset sahnesinde de kendini gösteriyor.
Son genel seçimde 3 milletvekili çıkaran Dunganlar, Kırgızistan meclisinde kendilerini temsil ediyor. Dunganlar'ın ana dili ise Çince. Ancak ülkede konuşulan Kırgızca’nın yanı sıra Özbekçe ve veya Uygurca bilen Dunganlar'ın sayısı da hayli fazla. Gansu diyalektiği ile konuşan Dunganlar Çin’de kendilerini Huey olarak adlandırıyor.
Bişkek yakınlarındaki Ken Bulun Köyü Dunganlar'ın yaşadığı yerlerden biri. Köyde Dunganlarla birlikte Özbek, Uygur, Ahıskalı Türkler ve Kırgızlar da uyum içinde bir arada yaşıyor. Ken-Bulun Köyü sakinlerinden Arsa Madinseyev, köydeki Dunganlar hakkında şu ifadeleri kullandı:
“Kırgızistan’daki Dunganlar'ın bir kısmı şimdi bulunduğumuz Çüy bölgesi Ken-Bulun Köyü'nde yaşıyorlar. Köyde 8 bin nüfusun yüzde 65’ini Dunganlar oluşturuyor. Ben bu köyde doğdum ve büyüdüm. 10 yıl sürece bu köyün yerel yönetim başkanı olarak çalıştım. Şimdilerde ise emekliyim artık. Kırgızistan’da sayı bakımından 4. sıradaki etnik azınlık olan Dunganlar'ın yaşam düzeyi diğer azınlıklardan kötü değil. Biz özgür bir biçimde kendi dilimizde konuşabiliyoruz; tüm Dungan geleneklerini sürdürüyoruz. Çocuklarımız, okullarda Dungan dilini öğreniyorlar. Dunganlar genelde tarımla uğraşırlar. Meyve ve sebzelerin hepsini kendimiz üretmeye çalışıyoruz ve fazlasını da satıyoruz. Mesela: biz şimdi bir kooperatif bünyesinde çalışıyoruz ve alabalık yetiştiriyoruz. Bişkek’teki restoranlara, kadar götürüyoruz."
Kırgızistan’daki en genç etnik topluluk olan Dunganların; 14 yaş altı nüfusu yüzde 40.4 iken , 65 yaşını aşanların sayısıysa ancak yüzde 4. Çin'de ise bugün 100 milyonu aşkın Dunganın yaşam sürdüğü tahmin ediliyor.
