Enflasyon, mal ve hizmetlerin fiyatlarının artmasıdır. Enflasyon sadece belli bir malın veya hizmetin fiyatının tek başına artması değil, fiyatların genel düzeyinin sürekli bir artış göstermesidir. Diğer bir deyişle, sadece bazı malların fiyatlarının sürekli artması ya da tüm malların fiyatlarının bir sefer artması enflasyon değildir. Örneğin aylık enflasyon oranının yüzde 1 olması, o ay içinde fiyatlar genel seviyesinin bir önceki aya göre yüzde 1 oranında arttığını gösterir. Yıllık enflasyonun yüzde 30 olması da, fiyatların bir önceki yıla göre ortalama yüzde 30 oranında arttığını, örneğin geçen yıl 200 TL’ye alınan bir mal sepetinin bu yıl ancak 260 TL’ye alınabileceğini ifade eder.
Enflasyon oranları, merkez bankalarının para politikalarında atacağı adımları doğrudan etkileyebileceğinden, kurlar üzerinde de oldukça etkilidir. Çünkü enflasyon oranı, merkez bankalarının faiz oranları üzerinde yapacağı değişiklikler için öncü göstergelerdir. Örneğin, enflasyon oranlarının, merkez bankalarının hedeflerinden yukarı yönde sapması durumunda faizlerde artış beklentisi ön plana çıkarken, enflasyon oranının merkez bankalarının hedeflerinin altında kalması durumunda ise faizlerde düşüş beklentisi ön plana çıkmaktadır.
ENFLASYONUN NEDENLERİ
Ekonomistler ve akademisyenler tarafından evrensel olarak kabul edilen enflasyonun nedeni için tek bir teori yoktur, fakat yaygın olarak kullanılan birkaç hipotez vardır.
Talep Enflasyonu
Enflasyon, mal ve hizmetlere olan talep artışından kaynaklanmaktadır. Bu teori, “çok az mal çok fazla para” olarak özetlenebilir. Diğer bir deyişle, talep arzdan daha hızlı büyüyorsa fiyatlar artacaktır. Bu genellikle hızla büyüyen ekonomilerde görülür.
Maliyet Enflasyonu
Enflasyon, şirketlerin üretim maliyetlerinin arttığı zamandır. Bu olduğunda, kar marjlarını korumak için fiyatları artırması gerekiyor. Artan maliyetler, ücretler, vergiler veya artan doğal kaynak veya ithalat maliyetleri gibi şeyleri içerebilir.
Para Enflasyonu
Enflasyon, ekonomideki aşırı arzdan kaynaklanmaktadır. Diğer herhangi bir meta gibi, fiyatların da arz ve talepleri belirlenir. Çok fazla arz varsa, o şeyin fiyatı düşer. Eğer bu şey para ise, çok fazla para kaynağı paranın değerini düşür, sonuç, bu her şeyin fiyatının yükselmesi demektir.
ENFLASYONUN VARYASYONLARI
Deflasyon; genel fiyatlar seviyesinin düştüğü zamandır. Enflasyonun tam tersidir. Deflasyon, enflasyondan daha seyrek ve daha kısa sürelerle gerçekleşir. Deflasyon genellikle resesyon (durgunluk) veya ekonomik kriz zamanlarında meydana gelir ve depresyon dahil olmak üzere derin ekonomik krizlere yol açabilir. Bunun nedeni, deflasyonist spiral denilen şeydir: Depresyona maruz kalan bir ekonomi düşen fiyatlara yol açtığında deflasyonist bir spiral oluşur. Tüketiciler harcamayı durduruyor ve firmalar, gelecekte daha düşük fiyat beklentisine yatırım yapmayı bırakıyor. Düşen talep artan işsizlik ile sonuçlandığından, azaltılmış harcama ekonomiyi daha da yavaşlatmaktadır. Bu, fiyatları daha da boğuyor, başlangıçtaki sorunu yoğunlaştırıyor.
Enflasyon; enflasyonun hala pozitif olduğu bir durumdur, ancak enflasyon oranı düşmektedir – örneğin % + 3’ten % + 2’ye.
Hiperenflasyon; olağandışı hızlı bir şişirme, tipik olarak tek bir ayda% 50’den fazladır. Aşırı durumlarda, bu enflasyonun ters gitmesi, bir ülkenin parasal sisteminin ve hatta ekonomisinin bozulmasına yol açabilir. En önemli hiperenflasyon örneklerinden biri, 1923’te Almanya’da bir ay içinde % 2.500 artarak gerçekleşti! Aynı şekilde, Zimbabve’de, Hiperenflasyon, birkaç ABD doları değerinde olan 100 trilyon dolarlık banknotların basılmasına neden oldu. Macaristan ve Arjantin’deki hiperenflasyonlar da 20. yüzyılın en ünlüleridir.
Stagflasyon; yüksek işsizlik oranı ve ekonomik durgunluğun, yüksek enflasyon oranları ile birlikte ortaya çıkmasıdır. Bu, sanayileşmiş ülkelerde, 1973 Petrol kriziyle beraber yaşandı. 1973 petrol krizinin diğer adı Stagflasyon kriziydi. Bir yandan petrol fiyatları artarken öte yandan ekonomilerde bu artıştan dolayı ciddi durgunluklar baş göstermiştir. Durgunluğa rağmen sanayileşmiş ülkelerde bir çok üründe fiyat artışları devam etmiştir.
İnsanlar fiyatlar yükseldiğinde sık sık şikâyet ederler, ancak çoğu zaman ücretlerin de artması gerektiği gerçeğini görmezden gelirler. Soru, enflasyonun yükselip yükselmediği değil, ücretlerden daha hızlı bir şekilde yükselip yükselmediği olmalıdır. Mütevazı bir enflasyon, bir ekonominin büyüdüğünün bir işaretidir. Bazı durumlarda, küçük enflasyon, yüksek enflasyon kadar kötü olabilir. Enflasyon eksikliği, ekonominin zayıfladığının bir göstergesi olabilir. Görüldüğü üzere, enflasyonu iyi ya da kötü olarak etiketlemek genel ekonominin yanı sıra kişisel duruma da bağlıdır.
